Svrljig, mali grad u istočnom delu Srbije, poznat je po svojoj bogatoj istoriji i prirodnim lepotama. Među najvećim draguljima ovog kraja nalazi se Prekonoška pećina, fascinantna prirodna formacija koja privlači ljubitelje speleologije i turizma.
Prekonoška pećina – Geološki fenomen
Ova pećina je spomenik prirode u istočnoj Srbiji. Pećina je udaljena oko 5 kilometara od Svrljiga, u zapadnom delu Svrljiških planina, u blizini sela Prekonoga po kome je i dobila ime. Pećina se nalazi na oko 700 metara nadmorske visine. Iznad ulaza je se nalazi vertikalni krečnjački odsek koji je visok oko 20 metara, a ispod veliki sipar koji se spušta sve do dna. Nakit u ovoj pećini je veoma raznolik i bogat. U Prekonoškoj pećini je otriveno praistorijsko oruđe, na osnovu čega se zaključuje da su u njoj živeli pećinski ljudi.
Pećina je dugotrajno istraživana od strane speleologa, a otkrivena je u drugoj polovini 20. veka. U njoj su pronađeni fosili praistorijskih životinja, kao i dokazi o prisutnosti ljudi u ovom području u prošlim vekovima. Prekonoška pećina je danas zaštićeni prirodni spomenik, što garantuje da će njena lepota i značaj biti sačuvani i za buduće generacije.
Speleološki značaj i turistički potencijal
Prekonoška pećina je jedan od najspecifičnijih objekata ove vrste u Srbiji, sa bogatstvom podzemnih formacija koje je čine jedinstvenom. Njene dvorane su prekrivene impresivnim stalaktitima, stalagmitima, kao i drugim mineralnim oblicima, koji fasciniraju sve posetioce. Pećina je takođe specifična po svom mikroklimatskom okruženju, koje je idealno za očuvanje različitih vrsta faune, uključujući slepe miševe i druge špiljske organizme.
Za ljubitelje prirode, Prekonoška pećina je pravi raj.
Očuvanje prirodnih vrednosti
Zbog svoje naučne i ekološke vrednosti, Prekonoška pećina je deo zaštićenih prirodnih oblasti. Podstiče se razvoj održivog turizma, koji omogućava da se pećina istražuje, ali i očuva. Lokalna zajednica Svrljiga, uz pomoć speleologa i stručnjaka za zaštitu prirode, kontinuirano radi na očuvanju ovog prirodnog spomenika.
Zanimljivosti o Prekonoškoj pećini:
Pored Jovana Cvijića, Josifa Pančića, Jovana Žujovića i drugih, pećinu je istraživao i Feliks Kanic. Da je pećina vredno turističko blago uvideo je i kralj Milan Obrenović, nakon što je pročitao članak Tragovi praistorijskog čoveka u Srbiji Feliksa Hofmana iz 1882. godine, nakon čega je njegovom odlukom pećina postala turistička destinacija i prva pećina otvorena za turističke posete u Srbiji. Pećina je pod zaštitu stavljena 1949. godine. Među prvim pećinama u Srbiji je pripremana za uređenje 1966. godine.
Pećina je bila stanište praistorijskog čoveka, na osnovu pronalazaka praistorijskog oruđa, ali nije bila stanište čoveka samo, već i životinja jer su u pećini pronađeni ostaci pećinskog medveda, pećinskog lava, pećinske hijene, kozoroga i lisice. Sečivo od okresanog kamena ukazuje da su ljudi naseljavali pećinu tokom perioda paleolita, dok se druge dve pronađene alatke pripisuju neandertalskoj populaciji.
Pećina je na ulazu niska, a u nekim delovima je jedino četvoronoške moguće proći i taj deo je zbog uticaja spoljašnje klime siromašan pećinskim nakitom i takav je sve do najvećeg pećinskog proširenja koje se zove Dvorana. Pred Dvoranom počinju da se javljaju igličasti i cevasti stalaktiti i tu pećina postaje viša. Naredni delovi pećine izgledaju dosta raskošnije i bogatije raznovrsnim pećinskim nakitom.
Stalaktiti u pećini su raznih oblika i boja, a neki čak podsećaju i na korale. Jedan od pećinskih ukrasa u jezeru visok je 2,3 metra sa širinom od jednog metra, dok je ukras koji meštani nazivaju presto pri dnu debeo 4,3 metra. Stalaktiti tornjastog oblika su najređi u pećini, a ukras Đerdap visok je 5,5 metara i ima debljinu od 3,5 metra.
Prema Jovanu Cvijiću, koji je pećinu istraživao krajem 19. veka nastanak pećine vezan je za evoluciju Prekonoške reke, koja je, prema Cvijićevom mišljenju tekla najpre u nivou pećine, a tek kasnije svoje korito produbila za oko 120 metara.
Niko nikad nije istražio ceo pećinski sistem, pa se neke stvari zadržavaju na nivou predpostavke.
